Motosiklet yol sanatı'na göre virajda ne kadar gaz açmamız gerektiği ile bileği bükmek videosu izleyerek kanı sahibi olan sürücülerin zihnindeki gaz açma miktarı arasındaki farkı ele alıyorum. Yazıyı Wordpress'teki Web sayfamdan okumak için buradan buyurun.
***
Bir motosiklet ile kocaman düz bir alanda, sabit bir hızla, yatabildiğimiz yatıp dönmeye başlayalım. Motosikletimizle bir çember çizmeye başlıyoruz. Motosiklet ile çember çizmek demek viraj dönmek demek. Sabit yarıçaplı virajlar bir çember yayıdır neticede. Güzel. Şimdi bu sabit hızla çember çizen motosikletimizde yatış açısını bozmadan gazı birazcık daha açıp motorun hızını artıralım. Şimdi motosiklet daha geniş bir çember çizmeye başladı. Motorumuz, yatış açısını artırmadığımız sürece aynı çemberi daha yüksek hızla dönemez. Açılmaya başlar.
Yolda da bunun aynısı olur. Bir viraja gereğinden yüksek bir hızla girdiğimizde motoru yine eskisi gibi yatırıyorsak o motor o virajın gerektirdiği kadar dar bir çember çizemez, daha geniş bir çember çizmeye virajın dışına doğru açılmaya başlar. Sağ virajda dışarı açılan motosiklet karşı şeritten gelen arabaya, sol virajda dışarı açılan motosiklet ise yolun dışındaki mıcıra veya bariyere doğru gitmeye başlar. Ölümcül hatalardan biridir.
Kapalı alanda geniş bir çember çizmekte olduğumuz motosikletimize geri dönelim. Şimdi de geniş bir çember çizmekle meşgul olan bu motorumuzda yatış açısını hiç bozmadan gazı birazcık kısalım ve orada, daha düşük bir hızda sabitleyelim. Ne olacaktır? Çizdiğimiz çember daralacaktır. Artık motosiklet daha dar bir dönüş yapmaktadır. Daha keskin, dar virajı dönmektedir. Daha geniş virajları daha hızlı daha dar virajları daha yavaş dönmemizin ardında da bu aşikar gerçek var. Sabit bir yatışı ile motosiklet hızlanırsa dışarı açılır.
***
Diyelim ki ne kadar keskin olduğunu bildiğimiz, yaklaşırken girişi çıkışı devamı görünen bir viraj var. Bu viraj için motoru yatıyoruz ve sonra ne yapıyoruz? Gaz açıyoruz. Bunu muhtemelen bu yazıyı okuyan herkes duymuş, okumuştur.
Motosiklet lastiğini düşünelim. Bombeli bir yapısı var. Motor dik halde, düz gidiyorken, lastik orta bölmesinde, en geniş çevreye sahip vaziyette ilerliyor. Lastiğin ortasından boylu boyunca bir tebeşir ile çizelim. Bu çizdiğimiz çember, lastiğin bir turda gittiği yolu gösteriyor. Gaz kolu sabit vaziyette motoru yatıralım, motor dönmeye başlasın. Şimdi artık lastik daha küçük bir çevreye sahip. Lastiğin yatıkken bastığı nokta hizasından lastiğin çevresini çizince oluşturacağımız çemberi düşünün. Daha küçük bir çember. Bu da bir tur başına lastiğin aldığı yolu kısaltıyor. Motorun gazını sabit tuttuğumuza göre lastiğimiz birim zamanda aynı sayıda tur çevirmeye devam ediyor. Ama tur başına kat ettiği yol azaldığı için artık motorumuzun hızı azaldı. Bu hızın azaldığı esnada eylemsizlik gereği ağırlık öne doğru aktarıldı. Bu da arka tekerdeki yükü hafiflettiği için sürücüde arka tekerde bir güvensizlik, kaydı kayacak hissi uyandırır. Bu hisse engel olabilmek için, yani ağırlığın öne aktarılması için, motorun hız kaybına engel olacak kadar gazı açıyoruz. Ağırlık dengesini istenilen biçime getirmek, stabiliteyi artırmak için motor yatış açısına geldikten sonra gazı biraz açıyoruz. Bu gaza yol eğitimlerinde destek gazı deniyor.
Bu destek gazının ne kadar olması gerektiğini Motosiklet yol sanatı kitabının orjinalinin son baskısında şöyle açıklamışlar.
Görüyorsunuz, Keith Code videosunda izlediğiniz, kitabında okuduğunuz virajda gaz açma ile aynı şey değil. Orada gaz kontrolünün birinci kuralı olarak “gaz açılmaya başladıktan sonra eşit aralıklarla, düzenli bir şekilde ve sürekli bir şekilde dönüşün geri kalanında gaz açmaya devam etmek” öğretiliyor. Motosiklet yol sanatı ise motosikletin hızının artmasının istenmediğini açıkça söylerken Keith Code’un önerisinde motorun hızı artırılıyor. Açıkça çelişiyorlar.Virajlarda gaz kullanımı
Viraj esnasında en iyi stabilite için hızınızı sabit tutmalısınız. Bunu, motora etki eden viraj kuvvetleri sebebiyle kaybettiği hızı geri kazandıracak kadar, yavaş yavaş, gaz açarak yapın. Amacınız sabit hızı korumak, artırmak değil. Pratik yapmak, sabit hız için gazı ne kadar açacağınızı ayarlamakta size yardımcı olacaktır. Pozitif gazı viraj boyunca koruyun (viraj boyunca sabit hızı korumak için gazı kullanın). Sabit hız, ön ve arkada dengeli bir ağırlık dağılımı sağlar ve yol tutuşunuzu maksimum yapar.
Birisinin pist için birisinin yol sürüşü için tasarlanmış olması belki de bu çelişkiyi açıklıyordur. Üstelik Keith Code hem kitapta hem de videoda bu kuralın uygulanmayacağı bazı istisnalardan da bahsediyor: Yokuş aşağı inişlerdeki virajlar, çift apeksli virajlar, daralan virajlar. Ek olarak Keith Code aynı videoda gazın kapatılmasını gerekli kılacak koşullara karşı, “Virajda gaz açmanızı pratik ettiğiniz kadar gaz kapatmanızı da pratik edin.” diyor. Yani Keith Code’a göre bile her zaman, yedi iklim dört mevsim, her koşulda viraj boyunca gaz açmak diye bir durum yok.
Buraya kadar genel olarak, çıkışı henüz viraja yaklaşırken görünen virajları konu ettim. Ama bir de devamının nasıl olduğunu bilmediğimiz virajlar var. Üstelik bunlar zevkli sürüşler yaptığımız, virajlı dağ yollarında en fazla bulunan viraj çeşidi. Yani öyle pistteki gibi devamı görünen viraj, yol koşullarında hayli az bulunan bir şey. Çoğu şunun gibi görünecek. Yani devamında daralıyor mu, açılıyor mu, sulu mu, kurumu, ortasında bir araba mı park etmiş hiç belli değil.
Şimdi böyle bir virajda motoru yatırdıktan sonra gaz kolunu motorun hızını artıracak şekilde devamlı açtığınızı düşünün. Ne kadar güvende olacaksınız? Limit noktası takibi yapmak bizi bu konuda güvende tutacak teknik. Ona ayrı bir yazıda yer vereyim. İlerisi görünmeyen bu viraj daralıyorsa, aynı hızda gitmeye çalışırsak motoru daha fazla yatırmamız gerekecektir. Yatmaya yerimiz varsa, o yatış açısı bizim kişisel limitlerimizi aşmıyorsa sorun yok. Ama artık motorumuz yatırabileceğimiz kadar yatmışsa ne yapacağız? Bu yazının başında kapalı alanda çember çizdiğimiz motoru hatırlayacağız. Motorun daha dar bir çember çizmesi için gaz kolunu biraz kapatmıştık. İşte burada da artık yatacak yerimiz kalmayınca gaz kolunu kapatmaya başlıyoruz. Böylece motorumuz içeri doğru kapanmaya başlıyor. Sert bir gaz kapatmanın arka tekerdeki tutuşu azaltacağını, ön tekere fazla ağırlık gitmesine yol açacağının ve yeterince sert bir gaz kapatmanın düşmemize yol açacağının farkında olarak yumuşakça kapatmaya başlıyoruz.
Bir de genelde şöyle bir durum oluyor. Biz o an, en çok kadar yatabileceğimizi sanıyor olmamıza rağmen aslında motosikletin limitine gelmiş olmuyoruz. Yani o pozisyonda bir parça daha yatırmaya cesaret edebilmek akıllıca olabilir. Ama zor iş. Aslında limit noktası takibi yapıyor olsaydık virajın kapanmakta olduğunu biraz daha önceden fark ederdik. Ama o başka bir yazının konusu olsun.
Viraja gereğinden fazla hızla girdiğinizde, önünüzdeki virajı yeterince iyi değerlendiremediğinizde, daralan bir viraj sizin için sürpriz olduğunda “Bakışını koru ve gazı açmaya devam et. Ancak öyle dönebilirsin,” deyip Keith Code videosunu -eksik bir şekilde- referans gösterenlere sakın ha inanmayın. Dönmez, dışarı açılırsınız. Çift apeksli bir virajda gaz kolunu açmaya devam etmenin sonuçları için ise (bkz: İlk kazam: Yol sanatına geçiş).
noctalica adlı üyeden alıntı
