memin1857
11 Eylül 2006, 06:07
TRAIL ve RAKE bir motosikletin kullanım karakterini belirleyen en önemli faktörlerden ikisidir.
Bu ikisinin aldığı değerler motosikletin düşük hızlardaki kullanım kolaylığını, dönüşleri ve yüksek hızlardaki stabilitesini ciddi anlamda etkiler.
RAKE, (Kastor Açısıda denir) motosikletlerde ön maşanın yere olan açısına denir. (Not: Bisikletlerde RAKE'in anlamı farklıdır) RAKE'in ufak olması ön ve arka tekerlek arasındaki mesafeyi kısaltır, RAKE'in büyük olması ise uzatır. Büyük RAKE'li motosikletlerin gidonunun düz durası vardır. Aynı şekilde otomobillerdede direksiyonun dönüşten sonra kendini toparlamasını sağlar.
TRAIL ise gidonun bağlı olduğu (döndüğü) eksenden aynı açıda yere hayali olarak çizilen çizginin yere deydiği nokta ile ön akstan yere dik çizilen çizginin yere deydiği nokta arasındaki mesafeye denir. İkinci nokta birinci noktanın biraz gerisine düşecektir ve haliyle öndeki noktayı takip (TRAIL) edecektir. Net TRAILi belirleyen RAKE açısı, OFFSET ölçüsü ve tekerlek büyüklüğüdür.
Birde OFFSET vardır. OFFSET, motosiklet maşaları çoğu bisikletin aksine dümdüz olduğu için gidon dönüş eksenini maşalara bağlayan parçanın büyüklüğüyle oluşan mesafe farkıdır. OFFSETi küçük motosikletlerde (gidon ekseni ile maşası yakın motosikletlerde) TRAIL büyük olmaktadır. OFFSETİ büyük motosikletlerde TRAIL küçük olmaktadır. Çünkü OFFSET azaldığı zaman ön tekerin mili arka tekerleğe yaklaşmakta, yani takip (TRAIL) ettiği noktadan uzaklaşmaktadır.
Motosikletlerin tarzına göre bu TRAIL ve RAKE ölçüleri değişir.
Etkileri:
TRAIL değerleri düşük olan motosikletler, Racing (SS) motosikletler örneğin, düşük hızlarda manevralarda çok pratiktirler, arka arkaya virajlarda oldukça kıvraktırlar fakat yüksek hızlarda yol koşullardan çok etkilenirler ve stabil değildirler, kullanmaları zordur. Cruiser tarzı TRAIL değeri yüksek motosikletler ise otoparkta sağ sol yaparken ağlatırlar, arka arkaya virajlarda döneleri gelmez ama yüksek hızda kendiliğinden ok gibi dümdüz giderler, kullanımları kolaydır.
Düşük TRAIL'li motosikletlerde (SS'lerde) WOBBLE oluşma ihtimali yüksektir. WOBBLE motosikletin gidonunun ve kendisinin yüksek hızda çok tehlikeli bir şekilde sağa sola hızlı sallanmasıdır.
MOTOSİKLETİ DİK TUTAN JİROSKOPİK GÜÇ DEĞİLDİR. Donald Duck'ın kitabında ve internette pek çok kaynakta bunun tersinin yazdığını biliyorum fakat bunun aksi bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bisiklet ve motosikletlere 2 adet ekstra ters yönde dönen tekerlek monte edilerek jiroskopik güç iptal edildiğinde bile çok rahat kullanılabilmektedir. Kontra-viraj tekniğini biliyorsanız motosiklet 20km/h üzerinde iken gidonu çevirmeye çalışırsanız motosikletin gidonu çevirdiğiniz yönün tersine döndüğünü görürsünüz. İşte RAKE ve TRAIL'ın varlığı sayesinde motosikletin gidonunu düz tutan etki oluşur ve bu sebeple motosiklet gidonu düz durmaya çalıştığı için kendide dik ve düz gider.
Teknik olarak 0 RAKE'li ve negatif TRAIL'lı motosiklet/bisiklet yapmak mümkündür. Ama o motosiklet kullanılmasını aşırı zorlaştıracak kadar dengesiz ve tehlikeli olacaktır. Böyle bir motosiklet yapılsa, o motosikleti kullanmak, 70km/h hızla gidiyor bile olsanız sanki duran bir motosikleti ayaklarınızı yere koymadan düz tutmaya çalışmaya benzer. Alışveriş arabası gibi olur.
Ağırlığından dolayı cruiser motorların kullanımının zor olduğuna inananlar çoğunlukta fakat bunun tersine cruiserlar sürekli düz gitme eğilimli, devirmesi kontrolü kaybetmesi en zor motosikletlerdir. SS (Racing) motorlarda ise tam tersine virajlara rahat girsin kıvrak olsun diye oldukça dengesiz yapılmışlardır, bu sebeple ancak uzman sürücüler kullanabilir. Çünkü uzman sürücüler bu kıvraklığı kullanabilecek yapıda, yüksek hızdaki dengesizliğide kompanse edebilecek beceridedirler. Cruiserların bir türlü dönesi gelmez, gidonları çok ağır gelir. Ama cruiserlar yeterince kuvvetliyse kolayca ve tehlikesizce drift yapmaya (yanlamaya) çok müsaittirler. SS MOTORLARIN KULLANILMASINI ZORLAŞTIRAN VE TEHLİKELİ YAPAN YALNIZCA ÇOK HIZLI OLMALARI DEĞİLDİR.
TRAIL ve RAKE konusunda iki uç nokta olan SS ve Cruiser motosikletlerden bahsettim. Fakat arada kalan pek çok motosiklet türüde var tabiki. Çok düşük hızda manevralar hariç kullanması en kolay motosikletler cruiserlardır. Motosiklet (özellikle ilk motosiklet) seçiminizi yaparken aklınızda bulundurmanız gereken şeylerden biri TRAIL ve RAKE'tir.
Aşağıdaki videoyu izlediğinizde aşırı TRAIL'ı olan bir bisikletin üstünde sürücü olmadan kendi kendine gittiğini ve hatta sürücüsüz ve hareket halindeyken yandan sertçe ittirilmesine rağmen yinede devrilmeyip dümdüz gitmeye devam ettiğini görebilirsiniz. (Dikkatli bakarsanız bisikletin maşası ters duruyor, TRAILı çok büyük.)
http://www.mehmetemin.com.tr/motosikletnet/bicycle_stability.mpeg (3.66MB)
Bu açıdan motosikletlerin kullanım kolaylığını tartışırken ağırlığına değil TRAIL ve RAKE değerlerine bakmak önemlidir.
(Not: İngilizcesi olmayanlar için TRAIL TREYIL diye, RAKE REYK diye okunur)
http://www.mehmetemin.com.tr/motosikletnet/trake.jpg
Bu ikisinin aldığı değerler motosikletin düşük hızlardaki kullanım kolaylığını, dönüşleri ve yüksek hızlardaki stabilitesini ciddi anlamda etkiler.
RAKE, (Kastor Açısıda denir) motosikletlerde ön maşanın yere olan açısına denir. (Not: Bisikletlerde RAKE'in anlamı farklıdır) RAKE'in ufak olması ön ve arka tekerlek arasındaki mesafeyi kısaltır, RAKE'in büyük olması ise uzatır. Büyük RAKE'li motosikletlerin gidonunun düz durası vardır. Aynı şekilde otomobillerdede direksiyonun dönüşten sonra kendini toparlamasını sağlar.
TRAIL ise gidonun bağlı olduğu (döndüğü) eksenden aynı açıda yere hayali olarak çizilen çizginin yere deydiği nokta ile ön akstan yere dik çizilen çizginin yere deydiği nokta arasındaki mesafeye denir. İkinci nokta birinci noktanın biraz gerisine düşecektir ve haliyle öndeki noktayı takip (TRAIL) edecektir. Net TRAILi belirleyen RAKE açısı, OFFSET ölçüsü ve tekerlek büyüklüğüdür.
Birde OFFSET vardır. OFFSET, motosiklet maşaları çoğu bisikletin aksine dümdüz olduğu için gidon dönüş eksenini maşalara bağlayan parçanın büyüklüğüyle oluşan mesafe farkıdır. OFFSETi küçük motosikletlerde (gidon ekseni ile maşası yakın motosikletlerde) TRAIL büyük olmaktadır. OFFSETİ büyük motosikletlerde TRAIL küçük olmaktadır. Çünkü OFFSET azaldığı zaman ön tekerin mili arka tekerleğe yaklaşmakta, yani takip (TRAIL) ettiği noktadan uzaklaşmaktadır.
Motosikletlerin tarzına göre bu TRAIL ve RAKE ölçüleri değişir.
Etkileri:
TRAIL değerleri düşük olan motosikletler, Racing (SS) motosikletler örneğin, düşük hızlarda manevralarda çok pratiktirler, arka arkaya virajlarda oldukça kıvraktırlar fakat yüksek hızlarda yol koşullardan çok etkilenirler ve stabil değildirler, kullanmaları zordur. Cruiser tarzı TRAIL değeri yüksek motosikletler ise otoparkta sağ sol yaparken ağlatırlar, arka arkaya virajlarda döneleri gelmez ama yüksek hızda kendiliğinden ok gibi dümdüz giderler, kullanımları kolaydır.
Düşük TRAIL'li motosikletlerde (SS'lerde) WOBBLE oluşma ihtimali yüksektir. WOBBLE motosikletin gidonunun ve kendisinin yüksek hızda çok tehlikeli bir şekilde sağa sola hızlı sallanmasıdır.
MOTOSİKLETİ DİK TUTAN JİROSKOPİK GÜÇ DEĞİLDİR. Donald Duck'ın kitabında ve internette pek çok kaynakta bunun tersinin yazdığını biliyorum fakat bunun aksi bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bisiklet ve motosikletlere 2 adet ekstra ters yönde dönen tekerlek monte edilerek jiroskopik güç iptal edildiğinde bile çok rahat kullanılabilmektedir. Kontra-viraj tekniğini biliyorsanız motosiklet 20km/h üzerinde iken gidonu çevirmeye çalışırsanız motosikletin gidonu çevirdiğiniz yönün tersine döndüğünü görürsünüz. İşte RAKE ve TRAIL'ın varlığı sayesinde motosikletin gidonunu düz tutan etki oluşur ve bu sebeple motosiklet gidonu düz durmaya çalıştığı için kendide dik ve düz gider.
Teknik olarak 0 RAKE'li ve negatif TRAIL'lı motosiklet/bisiklet yapmak mümkündür. Ama o motosiklet kullanılmasını aşırı zorlaştıracak kadar dengesiz ve tehlikeli olacaktır. Böyle bir motosiklet yapılsa, o motosikleti kullanmak, 70km/h hızla gidiyor bile olsanız sanki duran bir motosikleti ayaklarınızı yere koymadan düz tutmaya çalışmaya benzer. Alışveriş arabası gibi olur.
Ağırlığından dolayı cruiser motorların kullanımının zor olduğuna inananlar çoğunlukta fakat bunun tersine cruiserlar sürekli düz gitme eğilimli, devirmesi kontrolü kaybetmesi en zor motosikletlerdir. SS (Racing) motorlarda ise tam tersine virajlara rahat girsin kıvrak olsun diye oldukça dengesiz yapılmışlardır, bu sebeple ancak uzman sürücüler kullanabilir. Çünkü uzman sürücüler bu kıvraklığı kullanabilecek yapıda, yüksek hızdaki dengesizliğide kompanse edebilecek beceridedirler. Cruiserların bir türlü dönesi gelmez, gidonları çok ağır gelir. Ama cruiserlar yeterince kuvvetliyse kolayca ve tehlikesizce drift yapmaya (yanlamaya) çok müsaittirler. SS MOTORLARIN KULLANILMASINI ZORLAŞTIRAN VE TEHLİKELİ YAPAN YALNIZCA ÇOK HIZLI OLMALARI DEĞİLDİR.
TRAIL ve RAKE konusunda iki uç nokta olan SS ve Cruiser motosikletlerden bahsettim. Fakat arada kalan pek çok motosiklet türüde var tabiki. Çok düşük hızda manevralar hariç kullanması en kolay motosikletler cruiserlardır. Motosiklet (özellikle ilk motosiklet) seçiminizi yaparken aklınızda bulundurmanız gereken şeylerden biri TRAIL ve RAKE'tir.
Aşağıdaki videoyu izlediğinizde aşırı TRAIL'ı olan bir bisikletin üstünde sürücü olmadan kendi kendine gittiğini ve hatta sürücüsüz ve hareket halindeyken yandan sertçe ittirilmesine rağmen yinede devrilmeyip dümdüz gitmeye devam ettiğini görebilirsiniz. (Dikkatli bakarsanız bisikletin maşası ters duruyor, TRAILı çok büyük.)
http://www.mehmetemin.com.tr/motosikletnet/bicycle_stability.mpeg (3.66MB)
Bu açıdan motosikletlerin kullanım kolaylığını tartışırken ağırlığına değil TRAIL ve RAKE değerlerine bakmak önemlidir.
(Not: İngilizcesi olmayanlar için TRAIL TREYIL diye, RAKE REYK diye okunur)
http://www.mehmetemin.com.tr/motosikletnet/trake.jpg