Artçı, fren mesafemizi etkiler mi?

[st_erdogan]

Bence çok güzel ve düşündürücü bir yazı, bazı ek bilgiler de var, emeklerin için teşekkür ederim.
Amaa....
Frenleme sırasında ağırlıktan kaynaklanan kinetik enerji artışının sürtünmede kaybedilen enerjiyle eşit olacağı temelsiz bir kabul. Farklı yüklenmeler altında disk ve balataların etkileşimini incelemek gerekir ki ileri bir araştırma labı lazım bu iş için (eski bir Fizik olimpiyatçısı olarak yorumum budur)
Bi de lütfen fizik profesörü mü olacağız gibi gereksiz yorumlar yapmayalım arkadaşlar, ciddi bişeyler tartışılıyor, katkıda bulunmayacak olanlar okumakla yetinsinler lütfen.
Tecrübe tecrübe diye bağırmaya da gerek yok, motor üzerinde yürüyen herşey fizik kurallarının sonucudur, sadece doğru yaklaşımlarla incelemek gerekir. Anlamayan ben binlerce yıldır motor kullanıyorum diye başlamasın lütfen. İşi uzmanlarına bırakmayı öğrenin.
(Klasik "Türk" mantığı ya, her konuda uzmanız malum)

[tubis]

Valla düşünmeye gerek yok, arkada birisi varken, motosiklette yapılan her hareket zorlaşıyor.. Tek başımayken motoru altımda rahatça oynatabiliyorum, ama arkamda birisi varken hareketlerim kısıtlanıyor.. Buna fren mesafesi de dahildir carrera kardeş sizi diğer topiklere de bekleriz Fazer lı birisi olarak, derrriiiiiiin bilgilerinizi bizden esirgemeyin

[Cloud]

Bence çok güzel ve düşündürücü bir yazı, bazı ek bilgiler de var, emeklerin için teşekkür ederim.
Amaa....
Frenleme sırasında ağırlıktan kaynaklanan kinetik enerji artışının sürtünmede kaybedilen enerjiyle eşit olacağı temelsiz bir kabul. Farklı yüklenmeler altında disk ve balataların etkileşimini incelemek gerekir ki ileri bir araştırma labı lazım bu iş için (eski bir Fizik olimpiyatçısı olarak yorumum budur)
Bi de lütfen fizik profesörü mü olacağız gibi gereksiz yorumlar yapmayalım arkadaşlar, ciddi bişeyler tartışılıyor, katkıda bulunmayacak olanlar okumakla yetinsinler lütfen.
Tecrübe tecrübe diye bağırmaya da gerek yok, motor üzerinde yürüyen herşey fizik kurallarının sonucudur, sadece doğru yaklaşımlarla incelemek gerekir. Anlamayan ben binlerce yıldır motor kullanıyorum diye başlamasın lütfen. İşi uzmanlarına bırakmayı öğrenin.
(Klasik "Türk" mantığı ya, her konuda uzmanız malum)

Tüm başlıkta buraya kadar okuduğum en eli yüzü düzgün yorumdu. Teşekkürler. Son cümlene de katılıyorum.

Carrera'ya da en azından harcadığı emek için teşekkürler.

[Ghost Smoker]

Geçtiğimiz ay Honda'nın yolculu sürüş eğitimine katıldım. Frenleme konusunda verilen temel mesaj, arkanızda yolcu varken frenleri daha kuvvetli sıkmamız gerektiği idi. Bu çok basit bir mantık aslında, motoru durdurmak için ağırlık arttıkça daha kuvvetli fren yapılmalı. Ancak tek başımıza kullanırken alıştığımız frenleme gücüyle arkada yolcu varken de çoğunlukla aynı güçle fren yapma eğiliminde olduğumuzdan, daha geç duruyor olduğumuz da bir gerçek. Arkada yolcu varken, arka lastiğe binen ek yükün yol tutuşu arttırması nedeniyle, arka fren kesinlikle daha etkin kullanılabiliyor. Daha geç kilitlenme eğilimine girdiğinden, öne ağırlık transferi daha kolay gerçekleşiyor ve ön freni de çok daha etkin sıkabiliyorsunuz. Ancak ısrarla unutulmaması gereken nokta, her iki freni de daha sert sıkmamız gerektiği. Belki bu şekilde yolcunuz yokken durduğunuz mesafede durabilirsiniz ancak pratikte bunu uygulayabilmek için ciddi bir şekilde çalışmak gerekiyor.

[Carrera]

Bu kadar güzel bir beyin fırtınası yapıldığı ve körü körüne kabul yerine herkes elinden geldiğince bir yorum yapıp tezini kanıtlamaya çalıştığı için çok mutlu oldum.

Şimdi gelelim kafadaki soru işaretlerini aydınlatmaya. Sıradan gidelim.

ttopchu,

BU olay kamyon v.s. gibi çok yüklü araçlarda da geçerlimi?

Evet tüm araçlar için kural aynıdır.

Belkide en iyisi yazının uzunluğundan dolayı tam anlaşılmayan bir iki anahtar noktaya değinmek. Şu parargraflar işin kilit noktası:

Lastiğin kızaklamayıp yere tutunmasını sağlayan şey ağırlık. Peki ağırlık artarsa fren mesafesi kısalır mı? Hem evet hem hayır. Evet, çünkü artan ağırlık bize ilave bir tutuş vereceğinden, daha yüksek bir sürtünme katsayısı ile durma gücümüz artıyor. Yani lastik kızaklamaya başlamadan önce daha büyük bir güçle fren yapma imkanımız oluyor. Hayır, çünkü artan ağırlıktan dolayı durdurma işlemi için kinetik enerjiden termal enerjiye dönüştürülmesi gereken toplam enerji miktarı artıyor. Sonuç nedir? İkisi birbirini götürerek denklemi yine aynı tutuyorlar. Yani motorun (veya herhangi bir tekerlekli aracın) durma mesafesi ağırlıkla orantılı olarak değişmiyor.

Hemen itrazları duyar gibi oluyorum. "O zaman bir motora 500 kg yük yüklesek de aynı mesafede mi durabiliyoruz"? Elbette hayır.

İşin asıl açıklığa kavuştuğu nokta tam burası. Nereye kadar "ilave ağırlık" fren mesafesine etki etmiyor?

Her fren sisteminin ısı enerjisine dönüştürebileceği kinetik enerji miktarının bir üst sınır vardır. Eğer motoru (aracı) yolcu veya yük ile aşırı yüklerseniz, yani istiap haddini geçerseniz, fren sisteminin durdurabilme kapasitesini aşacağınızdan en nihayetinde, ilave kinetik enerjinin miktarı ilave yol tutuşun miktarını aşacağından denklem bozulacak ve fren mesafesi uzayacaktır. Uç bir durumda aşırı ısınma sebebiyle fren sistemi tamamen devre dışı bile kalabilecektir (fren şişmesi denen hadise).

Kısaca

- Artan ağırlıkla beraber, artan yol tutuştan dolayı tekerleği kilitlemeden önce uygulanabilecek azami frenleme gücü de artar.
- Artan frenleme gücü ilave ağırlığın ortaya çıkarttığı ilave kinetik enerjiyi etkisiz hale getirebilecek seviyededir.
- Bu kural, aracın üretici-tasarımcı tarafından belirlenen istiap haddi aşılmadığı, yani aracın fren sisteminin toplam kinetik
enerjiyi termal enerjiye dönüştürebilme kapasitesi aşılmadığı sürece geçerlidir.

Yani yorumlarda yer alan "kamyonların yokuş inerken frenlerinin boşalması" olayı fren sisteminin aşırı yüklemeden doğan ısı yüzünden işlemez duruma gelmesindendir. Bakımı yapılmış ve muayneden geçer not almış (gerçek bir muayneden) bir aracın istiap haddi aşılmadığı sürece fren mesafesi ağırlığıyla orantılı olarak DEĞİŞMEZ.

Bazı arkadaşların lastik sıcaklığı, kuru veya ıslak zemin, pozitif veya negatif yol eğimi, balata cinsi, vs.. gibi etkenleri hesaba katmaya çalışmışlar. Gözden kaçırdıkları bir nokta var. Hangi şartlar altında olursa olsun aynı şartlarda yapılan iki frenlemeden bahsediyoruz. Artçılı ve artçısız. Çok absit iki cümleyle tekrar edeyim

1- Daha yüksek bir ağırlığı durdurmak için daha çok güç (frenleme) gerekir
2- Daha yüksek ağırlık, tekerlekler kızaklamaya başlamadan evvel daha fazla güç (frenleme) ugulayabilmemizi sağlar.

Bu ikiside birbirini eşitler (istiap haddi aşılmamışsa).

Her aracın üretimi sırasında tasarım ve testlerle belirlenmiş bir istiap haddi vardır. Fren sistemi bu istiap haddi sınırları dahilindeki ağırlıkları aynı mesafede durdurabilecek şekilde tasarlanmıştır. Aynı motoru kullanan 50 kg'lık bir pilot ile 100 kg'llıık bir pilot aynı mesafee durabilirler (motorun istiap haddi aşılmıyorsa). Tek fark 100 kg'lık pilotun frenleme sırasında daha yüksek bir frenleme gücü kullanmak zorunda olmasıdır.

Hatta şöyle de bir örnek verebilirim. 2006 yılında MotoGP'de çaylak sezonunu geçiren Pedrosa sadece 51 kg ağırlığında (MotoGp pilotlarının ortalama ağırlığı 65 kg civarında). Bu hafiflik ise avantaj sağladığından diğer takımların itirazlarıyla karşılaştı FIM. Honda Repsol'ün Pedrosa'nın motoruna ilave ağırlık koymasını istediler. Peki itiraz sebebi neydi dersiniz? Pedrosa'nın daha iyi fren yapabiliyor olamsı değil viraj çıkışlarında daha iyi hızlanabiliyor olması.

Bazı arkadaşlar artçılarıyla frenleme yaparken fren mesafelerinin uzadığını düşünebilirler. Bu artçı yüzünden motorun durmayışından değil onların fren yaparken yol tutuşunu doğru kestirip yeterince frenleme gücü kullanmamalarından kaynaklanıyor. Antrenman ve tecrübeyle giderilebilicek bir sorun.

st_erdogan,

Frenleme sırasında ağırlıktan kaynaklanan kinetik enerji artışının sürtünmede kaybedilen enerjiyle eşit olacağı temelsiz bir kabul. Farklı yüklenmeler altında disk ve balataların etkileşimini incelemek gerekir ki ileri bir araştırma labı lazım bu iş için (eski bir Fizik olimpiyatçısı olarak yorumum budur)

Farklı kuvvetler altında malzemelerin nasıl tepki verdiğini incelememize gerek yok. Fren sistemlerinin tasarım sırasında belirlenen bir azami durdurma gücü vardır. Diğer bir değişle ne kadar kinetik (hareket) enerjisini termal (ısı) enerjisine çevirebilecekeleri bellidir. Eğer bu enerji değişimi limitler dahilinde yapılıyorsa bu enerjinin ne kadar sürede şekil değiştireceği (yani frenleme mesafemiz) bizim fren manetine ne kadar güç uyguladığımıza bağlı. Formüllerin içinde boğulmaktansa kilit noktayı anlayıp düz mantıkla bakmak gerekiyor.

Ghost Smoker'ın bahsettiği Honda Güvenli Sürüş eğitiminden Alman ADAC'nin eğitimine kadar, ABD'li MSF'ın eğitim içeriğinden İngiliz İAM kitaplarına kadar her eğitim kurumunun programında bunun aynen dediğim gibi öğretildiğini göreceksiniz.

Hala ikna olmayan arkadaşların işinin ehli bir makine mühendisine danışmalarını tavsiye ederim. Şaka bir yana, bu işe yine aklı yatmayanlara uygun bir zaman ve mekanda olayı pratikte göstermekten memnuniyet duyarım.


Not:

BBRR,

bu yazıyı yazanın motor kullandığından şüpheliyim yada bir araç..fiziksel kurallarla gayet mantıklı gibi görünen bu açıklama .. yol şartlarına (ıslak ,kuru, asfalt , toprak ) ve ağırlıkla yola olan tutunuşa göre çok büyük değişiklikler gösterir .. şimdi artçı varken ıslak bir zeminde 90 km/ h ile giderken durmakla artçı yokken durmak aynı diyen bu mantığı acele motor kullanmaya davet ediyorum bence kesinlikle yanlış..

bizim türke bi şeyi bilimsel ve matematik terimlerle anlatırsan her şeye inanır.. bence burada bunu yerlermi denenmiş .. ama yurdum insanı yememiş ..

kafamı karıştırmayın şu an ıslak zemin ve kuru zemin fren mesafeleri aynıdır. yazısını bilimsel ve teknik detaylarla süsleyip sizin anlayamayacağınız bir hale getirmekle meşgulüm dağılın dağılın

Bu ve bu tarz cevapların yazılmasını pek hoş karşılamıyorum. Amaç üzümü yemek olmalı bağcıyı dövmek değil. Hele hele yönetici vasfına sahip birinin yazısını yazıdıktan sonra "Gönder" tuşuna basmadan önce bilhassa üslubunu ve yazısının içeriğini iki kere kontrol etmesinde fayda olduğunu düşünüyorum.

Elinden geldiğince teknik açıklamalarla kendi fikirlerini savunan arkadaşların hepsine teşekkürler.

[muammerakbulut]

şu an karşınızda türkiyenin en BABA ARTÇISI DURUYOR VE YAZIYORÖYLE AZ UZ DEĞİL...BU EGZOZ BORUSU DA DEĞİL. BENİM ARTÇILIK YOLCULUĞUM ÖYLE UFAKTEFEK MAKİNADA BAŞLAMADI...DİREKT YAMAHAR1.İLK ZAMANLAR TABİİ AĞZIM KURUYORDU KORKUDAN.AMA ARTIK 200....240KMH GİDİYORUZ...ÇOK ŞÜKÜR GAYET TE İYİ DURUYORUZ....TABİİ MÜSAİT OLAN YOLLARDA VE UYGUN ŞARTLARDA BU HIZLARDA YIZ.

[Sinan Er]

çogunuzun farketmedığı bir durumu ben burda sıze farkettıreyım de dudağınız ucuklasın

bütün motorsıkletlerde ( scoterlar mobiletler vs. hariç - yani cok kucuk hacımli motorları kastedıyorum )

ÖN TEKERLEK ARKA TEKERLEKTEN DAHA İNCEDİR

İZAHATI İSE : frenlemeyi güçlendirmek ( yani lastik tutunma yüzeyini küçülterek kızaklamayı azaltmak ) ben bunu birkaç mühendis arkadaşa bir turlu anlatamadım arkadaş yaa ( ama adamlar motorcu değil ki bildiğin mühendis işde ) olay motorcu olunca fizik kanunları da sonuna kadar zorlanıyor tabı

burdan butun motorcular esaslı bırer fizikçidir sonucuna varılmasın sadece birçok fizik kanununun sonuna kadar zorlandığı bir araç kullanıyoruz o kadar

[yamahajet]

çok ağır ve de çok hızlı gelen bir taş gülleyi, kale duvarları bile zor durdurur...
ağırlık ve hızın yarattığı birikmiş enerjiyi, lastik sürtünmesi, disk ısınması vs ve hatta kayarak sıfırlamanız (başka bir enerjiye dönüştürmeniz) lazım..çok hızlı ve çok ağır yükü, son çare olarak, bir bariyere toslayarak durdurabilirsiniz..

motora çok yük bindirmeyin ve yavaş (hızlı ama aşırı kontrollu) sürün..hız arttıkça, tıbbın sizler için yapabilecekleri, geometrik (belki de logaritmik) olarak azalıyor (iki teker , dört teker farketmez)..bir de artçının, tüm sorumluluğunu da sırtınızda hissedin ki, hatalardan kaçının (bu da felsefi) ...riski seviyorsanız , sadece kendiniz girin, başkalarını ortak etmeyin..

bunlar ,uzun yılların ve yolların aklıma getirdikleri..herkese, kazasız, belasız sürüşler dilerim..

[Khutuck]

@Carrera

Açıklamalar güzel, ancak önemli olan testlerde elde edilen sonuçlar. Bence artçısız ve artçılı yapılacak bir testte atçısız fren mesafesi daha kısa çıkacaktır. Bu testi koyana kadar konu üzerinde tartışmak yararsız olacaktır.



Bir aracın kinetik enerjisinin denklemi
E=m.V^2 (eenrji=kütle*hızın karesi)

Fren gücü:
F=m.k (sürtünme kuvveti=kütle*sürtünme katsayısı)

Bunlara göre kütleden bağımsız olarak aynı mesafede durulabilir gibi gözüküyor, ama işin içine ağırlık transferi gibi etmenler girerse hesaplar değişebilir.

[st_erdogan]

Farklı kuvvetler altında malzemelerin nasıl tepki verdiğini incelememize gerek yok. Fren sistemlerinin tasarım sırasında belirlenen bir azami durdurma gücü vardır. Diğer bir değişle ne kadar kinetik (hareket) enerjisini termal (ısı) enerjisine çevirebilecekeleri bellidir. Eğer bu enerji değişimi limitler dahilinde yapılıyorsa bu enerjinin ne kadar sürede şekil değiştireceği (yani frenleme mesafemiz) bizim fren manetine ne kadar güç uyguladığımıza bağlı. Formüllerin içinde boğulmaktansa kilit noktayı anlayıp düz mantıkla bakmak gerekiyor.

"Farklı kuvvetler altında malzemelerin nasıl tepki verdiğini incelemezsek" sizin tezinizin de bir geçerliliği kalmıyor. Düz mantıkla bakarsak herşeyi ispat edebiliriz. İspat edemeyeceğimiz birşey yok. Bilimsel açıdan bakacaksak detay konuşmakta yarar var. Detayları atlıyorsak bilimsel konuşmuyoruz. Karar verelim, ona göre devam edelim.

[Barış Şuşut]

arkadaşlar siz artçılı motor kullanmadınızmı hiç .. frene basınca ne oldu aynı mesafedemi durdunuz.. biri çıkıp hayır aynıdır dediğinde neden deneyimlerinizi hatırlamıyosunuz.. şimdi biri çıkıp yok öle değil dedi diye ona inanacak değilim .. Bırakın allahaşkına yaa.. kağıt kalemle olmuyo o fren hesabı neymiş yükün itme kuvveti ağırlığın tekeri kilitlemeyi azaltması ile dengeleniyomuş..bunun birebir sıfırladığını kimneye göre test etmişde sölemiş..


peki abs olan yani tekeri kitlemeyen sistemlerde ne oluyo .. acil durman lazım abs açık durumda çıktın pedalın üstüne asıldın frene . teker abs den dolayı kitlenmiyo artçılımı daha kısa durur artçısızmı..yap ince bi formül bunada hadi..

[Pizza]

Carrera Verdigin bilgiler icin tesekkurler. Basta senin tezinin aksi dusunceye sahiptim, ancak verdigin bilgiler oldukca mantikli

[bkadri]

teşekürler süper bir yazı olmuş

[slope]

"Bu ve bu tarz cevapların yazılmasını pek hoş karşılamıyorum. Amaç üzümü yemek olmalı bağcıyı dövmek değil. Hele hele yönetici vasfına sahip birinin yazısını yazıdıktan sonra "Gönder" tuşuna basmadan önce bilhassa üslubunu ve yazısının içeriğini iki kere kontrol etmesinde fayda olduğunu düşünüyorum."

İnanılır gibi değil. Arkadaş bilimsel olarak birşey açıklıyor ve birileri, maalesef yönetici görünen birileri ben tecrübemle daha iyi bilirim diyor. O zaman okula gitmenin, öğrenmenin ne yararı vardı. Girerdik bir ustanın yanına, izlerdik onu, öğrenirdik. Tabii son on yılda gerçekleşen bilgi paylaşımı ve birikimi elli yılı bulurdu.

Tecrübeyle bilime katkıda bulunmak yerine, deneylerle formüllere katkıda bulunmak yerine böyle düşünce geliştirme çabalarının önünün alınması, beyin fırtınalarının kesilmesi, bu sitedeki arkadaşlarıma olan güvenimi azaltıyor.

Herkese kazasız sürüşler dilerim.

[Barış Şuşut]

slope bilimsel olarak açıklanmış olması doğru olduğunumu kanıtlar sana .. Sen motora binmiyomusun .. madem arkadaşa katılıyosun deki bana evet bende bir motor binicisi olarak yukarıda ki iddaayı denedim ve doğruluğunu gördüm .. o zaman tartışalım ..ben diyorumki genelde artçılı eşi ile motor kullanan biri olarak artçı varken fren mesafesi artar bu mesafe yolun durumuna göre artar ..özellikle kampana arka frenler ıslandığında çok çabuk kitlenir yani ufak bir sıkma hareketi bile arka frenin kitlenmesine neden olur..oysa balata kuru iken bu kilitleme olmaz .. yani bu yazıyıa inanıp arkası kampana olan bir motoru yağışlı havada kullanırken biraz fazla asılırsanız direk arka freni kitler ve kontrolü kaybedersiniz.



kağıt kalemle motora binilseydi matematik profösörleri gp şampiyonu olurdu ..teorikle pratik çok nadir örtüşür. nedeni teoride sizin aklınıza dahi gelmeyecek kadar küçük etmenlerin toplamının büyük bir fark yaratmasıdır.
bu bir teori değilmi..bende bu teoriye karşı çıkıyorum ve referans olarakta deneyimlerimi alıyorum ..

bak bi dünya yazı var orada ama test edilmiş ve bu kanıtlanmıştır diye bişi yok..yani bu yazı sadece bir iddaa .

sizin her yazdığınızı koyun gibi kabulmu edelim iki resim iki teknik yazı koydunuz diye ..

bir kişide evet ben denedim doğru bilgi diyomu ..demiyo .. ben yanlış bilgi diyom çünki artçı ve artçısız kullanımda frenleme deneyimim bana bunu dedirtiyo..

hala cevap gelmemiş madem fren mesafesi eşit .. abs sistemli bir motor içinde bu denilen geçerlimi..evet formülü bekliyorum ..

[alfawings]

Kesin her durumda eşit olur demek doğru olmaz. Ancak traksiyonun ekstra ağırlık altında artacağı kesin bir olgudur. Buna paralel olarakta kilitlenme toleransı fazlalaşacaktır. Sürücünün yeteneği bu avantajı ne kadar kullanabileceğini belirler. ABSli sistemlerde bu avantaj yoktur.

[joybell]

mademki yolun ,motosikletin ve hızın önemi yok bende şöyle bi yorum getireyim aynı şartlarda bir artçılı birde tek kişi ile bir rampa aşağı iniş denemesi yapılıp çıkan hızın durumuna göre değerlendirilmelidir

[Khutuck]

Barış abi, önceki gün ararken deneme sonucunda aynı mesafede durulduğunu söyleyen bir teste rastladım. Bulursam eklerim. Aynı mesafede durulması bana da mantıklı gelmedi aslında, ama açık kapı bırakmak lazım.

[THE_LANCET]

gerçekten güzel bilgi bende birşey eklemek istiyorum: sadece yuk ve artçıda değil yüksek hızlarda eğer kısa bir mesafede durman gerekiyorsada frene vermiş olduğun kuvvet artacaktır yani normal hızdayken durduğun fren mesafesinde durman gerekiyor var sayarsak fren gücü aynı artçı ve yükteki gibi etkiliyor yaşadım ve biliyorum paylaşmak istedim

[slope]

Bilimsel çalışmada, bilmiyorum herhangi bir noktasında yer alma imkanın oldu mu sevgili süper yöneticim, önce hipotez geliştirilir. Bu kanıtlanarak teze dönüştürülür. Sonra başkalarınca buna karşı anti-tez geliştirilir. Sonrasındaysa sentezle aksayan noktalar elenip doğruya varılır. Deney bu aşamaların her birinde yer alabilir ve almalıdır. Denenmemiş iddialar havada kalır.

Ama birisi çıkıp da "Ben denediğimi bilirim, senin söylediğinin hiçbir kıymeti yok" derse, onunla tartışacak birşey kalmaz. "Tamam kardeşim. Sende yılların deneyimi var. Sen bu deneyimi sıfırdan, teorisiz elde edene kadar hayatta kaldıysan, ya çok şanslısın ya da mübarek adamsın" denir, kenara çekilinir. Ben de öyle yapıyorum.

Saygılarımla.

Not: Ben de motora biniyorum. Hem de genelde arkamda eşimle biniyorum. Yukarıdaki iddiayı denemedim. Ama deneyin tek ölçüt olmaması gerektiğini biliyorum. Çünkü deneylerdeki hata paylarının bile çok değişken olabildiğini biliyorum