4 feet 8,5 inç egemenliği

**perishte** · 17 Kasım 2008, 17:37

www.e-kutuphane.imo.org.tr adresinden alıntıdır...

İlk arabaların dingil mesafesinden trenlerin ray genişliğine kadar pek çok ulaşım aracında gözümüzden kaçan bir standart mevcut: 4 feet 8,5 inç...
Dünyanın en gelişmiş ulaşım sistemi olan uzay gemilerinin füzelerinin genişliği de yine 4 feet 8,5 inçmiş. (Yani yaklaşık olarak 1 metre 42 santim) Böyle modern bir araç için çok acaip olan bu rakamın çok ilginç ve biraz da efsanevi bir hikayesi var.
Trenlerden başlayalım;
Efendim, tren demek ray demek. ABD’de de dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi demiryollarının ray arası uzunluğu 4 feet 8,5 inçmiş. Niye 4 feet gibi düz bir rakam değil de, ölçümü, hesabı zorlaştıran küsuratlı bir rakam seçilmiş?

Bu garip uzunluk ABD’de ilk demiryolları inşaatını yapanların İngiliz göçmenleri olmasına bağlanıyormuş. Çünkü İngiltere’de ray genişliği bu uzunluktaymış. Peki İngilizlerin nedeni neymiş? Çünkü İngiltere’de demiryolu inşaatı tüm ölçülerini tramvay inşa geleneğinden devralmış. Yani eskinin tramvaycıları yeninin trencileri olmuşlar. Zamanın mühendisi, işçisi de zorunlu değişiklikleri uygulamış, gerisini bırakmış. Bu arada ray genişliği yine 4 feet 8,5 inç kalmış.

Peki tramvay rayları arası neden 4 feet 8,5 inç? Çünkü bu uzunluk at arabalarının şaşe genişliğiymiş. Zamanında tramvayın şasesi at arabalarının iki tekerlek arası uzunluğu baz alanarak belirlenmiş. Anlaşılan o zamanlar iki tekerlek arası denilince akla 4 feet 8,5 inç geliyormuş.

Yabana atılması güç bir gelenekmiş bu. Çünkü bu uzunluğun İngiltere’deki tarihi taa Roma İmparatorluğu’nun Ada’yı işgaline kadar uzanıyormuş. O zamana kadar atlı araba görmemiş olan Ada’nın yarı medeni insanları, atların araba çekebileceğini Roma savaş arabalarında görmüş. Dolayısıyla İngiltere’nin ilk yolları Romalı askerlerin savaş arabaları tarafından açılmış. İki derin tekerlek izinden oluşan bu yollar, daha sonrasında İngilizler tarafından yapılan at arabalarının şaşe genişliğini de belirlemiş tabii. Şaseyi kırmak istemiyorsan yoldaki at arabası izinin uzunluğunu ölçüp tekerlekleri, bu uzunluğa göre yerleştirmek zorundaymışsın. Tabii Avrupa’da da tüm yollar standart olarak 4 feet 8,5 inç genişliğindeymiş.

Peki Romalılar bu uzunluğu nerden çıkarmışlar? Tabii ki arabaya koştukları atın kıçından. İki atın kalça genişliği 4 feet 8,5 inç tutuyormuş.

Başa dönelim, tüm bunların füze rampasıyla ilgisi nedir? Solid Rocket Boosters adı verilen füzeler, dünyada sadece tek bir firma tarafından yapılıyormuş.

Thiokol adlı bu firmanın mühendisleri füzeleri ilk tasarladıklarında daha geniş bir şey yapmışlar ama hemen vazgeçilemeyen tarihsel 4 feet 8,5 inç genişliğine dönmek zorunda kalmışlar. Çünkü Utah’taki fabrikada üretilen füzeler tren yoluyla taşınıyormuş ve demiryolu üzerindeki tünellerin genişliği mecburen iki atın kıçı genişliğinden biraz fazlaymış.

Kısacası dostlar, insanoğlunun ulaşım tarihi boyunca iki atın kıçı uzunluğundan bir türlü kurtulamamışız.

(bir tek iki teker kullanıcıları bu iki atın kıçı mesafesine mahkum kalmamış

)