Etiyopya Hava Yolları'na Ait Yolcu Uçağı Düştü

[Levent]

Hocam evet, tam da dediginiz gibi baska bir ucaktan piste dusen parca sebebiyle olusan bir kaza idi. Ancak Concorde'un problemleri de fazlaydi acikcasi.

- Havayollari ucuzluk istedi, yakitta ucuzluk, murettebat sayisinda ucuzluk, parca/iscilik konusunda ucuzluk. Maalesef Concorde bunlarin hicbirini karsilayamiyordu. (Wikipedia'ya gore, 1997 yilinda NewYork-Londra bileti su anki parayla 12500$ ediyormus. Yakit konusuna girmiyorum bile, saatte 22ton yakit tuketiyormus meret.)

- Avrupa ve Amerika'da bir cok sehir havalimani Concorde inis/kalkislarina izin vermedi, izin verilen ses degerlerini asiyordu. Bu da ucagin sadece bir kac rotada ucmasina izin verdigi icin az sayida ucus yapmasina sebep oluyordu. Haliyle masraflarini karsilayamiyordu.

- Yetismis eleman problemi buyuktu, 1970 yapimi bir ucak icin egitilmis eleman sorunu vardi. Yanlis hatirlamiyorsam avioniclerin %90'i dijital degildi. Murettebat sayisi 3 idi, biri ucus muhendisi ki, 777 ile birlikte rafa kalkmisti 80'lerde ucus muhendisi bulundurmak.

- Ucaga APU koymamis herifler, haliyle air start cart (turkcesi ne bilmiyorum, kisaca motorun ilk calismasi icin kompresore ve fanlara basincli hava puskurten yer araci, gormussunuzdur havalimanlarinda mutlaka.) olmayan havalimanlarina da inemiyor.

Daha bir suru sey var, uzun uzun yazmak sIkabilir. Ama teknoloji tarihindeki en basarili urunlerden ilki diyebiliriz, zamanina gore degerlendirildiginde. Su an bile ucaklarda kullandigimiz bazi ozellikleri o zamanlar dusunup uygulamis adamlar. Vizyon boyle bir sey. Biz de hala ruzgar siperligini elle indirip kaldirdigimiz, kampana frenli motosikletleri konusuyoruz, satin aliyoruz.

---------- Mesajlar birleştirildi - 15:46 ---------- bir önceki mesaj zamanı 13:08 ----------

Bu arada son bilgi, Amerikan Federal Havacilik Yonetimi (FAA), ABD havayollari tarafindan isletilen veya ABD sinirlari icindeki tum 737MAX ucuslarini durdurdu.

https://twitter.com/FAANews/status/1105908677612056578

Evet işletim maliyetinin uçağın uçmasına engel olduğu konusunda bilgim vardı, insanlar concorde ile uçmak için emekli olmayı felan beklerlermiş.. Bizde ise emekli olunca nasıl yaşarım kaygısı var, hayaller ve hayatlar gerçeği.

Ama işin özünde yine de ses hızını aşan bir uçak deneyimi yaşamak isterdim, geçmiş yıllarda yine bir girişim ortaklığı ile concorde dan daha hızlı bir uçak üretileceği ile ilgili bir yazı okumuştum ama adını hatırlayamıyorum tam olarak, teknolojinin gelişmesi ile maliyetlerin concorde kadar yüksek olmayacağını ve okyanus aşırı uçuşlar için 10-16 saatlik uçuşları 5-10 saate indirmeyi hedefledikleri benzeri bir makale idi ama araştırıp bakmak lazim.. Umarım biz de ses duvarını aşan uçaklar ile yolculuk yapma fırsatını yakalarız. Yanlış hatırlamıyorsam ses, saniyede 1.2 km hız ile yayılıyordu, concorde 2.000 km/s üzerinde seyir edebiliyordu, çok başka bi deneyim.

Bekleyelim görelim..

[gurcanozturk]

Evet işletim maliyetinin uçağın uçmasına engel olduğu konusunda bilgim vardı, insanlar concorde ile uçmak için emekli olmayı felan beklerlermiş.. Bizde ise emekli olunca nasıl yaşarım kaygısı var, hayaller ve hayatlar gerçeği.

Ama işin özünde yine de ses hızını aşan bir uçak deneyimi yaşamak isterdim, geçmiş yıllarda yine bir girişim ortaklığı ile concorde dan daha hızlı bir uçak üretileceği ile ilgili bir yazı okumuştum ama adını hatırlayamıyorum tam olarak, teknolojinin gelişmesi ile maliyetlerin concorde kadar yüksek olmayacağını ve okyanus aşırı uçuşlar için 10-16 saatlik uçuşları 5-10 saate indirmeyi hedefledikleri benzeri bir makale idi ama araştırıp bakmak lazim.. Umarım biz de ses duvarını aşan uçaklar ile yolculuk yapma fırsatını yakalarız. Yanlış hatırlamıyorsam ses, saniyede 1.2 km hız ile yayılıyordu, concorde 2.000 km/s üzerinde seyir edebiliyordu, çok başka bi deneyim.

Bekleyelim görelim..

Mach 2.04 ile ucabiliyormus, 2,180 km/h ediyor

[hasmet]

Londrada kalktığı vakitten erken iniyormuş NY'a...

"Uçağı insan mı bilgisayar mı ucurmali" bugünün değil, otuz sene öncenin tartışması... Forumlarda falan tartışılabilir ancak endüstride böyle bir tartışma dönmediği kesin.

Biraz alakasız bir örnek olacak ama otomobillerde bile "drive by wire" standart oldu artık, yüksek hacimli motosikletlerde de öyle. Ama Amerika'da Toyota'nin bazı modelleri birden kendi kendine gaz verip sürücülerini öldürdü. Toyota ciddi ceza aldı, ama problem çözüldü. Kimsenin aklına DBW'den vazgeçmek gibi bir seçenek gelmedi. Çünkü faydası çok fazla. Benzer kazalar DBW yokken de gerçekleşti, bilakis DBW böyle bir durumda harekete geçip sürücü hatasını engelleyebilme özelliğine sahip.

Savaş uçağı olması nedeniyle karşılaştırma yine hatalı ancak F117 gibi bir acubeyi bir insanın uçurması mümkün değil, tamamen bilgisayar kontrolü sayesinde uçabilen bir şey.

Onu bırakın, Superduke'un motorunu dizayn eden adam söyleşide RBW'sız birebir gaz kontrolü ile motosikletin sürülemez hale geldiğini söylüyordu.

[okanbagiscan]

İlk Flybywire uçak olan F16 da normal klasik avioniklerle uçurulamaz bir uçaktır.FLCS yardımıyla uçar.

[gurcanozturk]

Londrada kalktığı vakitten erken iniyormuş NY'a...

"Uçağı insan mı bilgisayar mı ucurmali" bugünün değil, otuz sene öncenin tartışması... Forumlarda falan tartışılabilir ancak endüstride böyle bir tartışma dönmediği kesin.

Biraz alakasız bir örnek olacak ama otomobillerde bile "drive by wire" standart oldu artık, yüksek hacimli motosikletlerde de öyle. Ama Amerika'da Toyota'nin bazı modelleri birden kendi kendine gaz verip sürücülerini öldürdü. Toyota ciddi ceza aldı, ama problem çözüldü. Kimsenin aklına DBW'den vazgeçmek gibi bir seçenek gelmedi. Çünkü faydası çok fazla. Benzer kazalar DBW yokken de gerçekleşti, bilakis DBW böyle bir durumda harekete geçip sürücü hatasını engelleyebilme özelliğine sahip.

Savaş uçağı olması nedeniyle karşılaştırma yine hatalı ancak F117 gibi bir acubeyi bir insanın uçurması mümkün değil, tamamen bilgisayar kontrolü sayesinde uçabilen bir şey.

Onu bırakın, Superduke'un motorunu dizayn eden adam söyleşide RBW'sız birebir gaz kontrolü ile motosikletin sürülemez hale geldiğini söylüyordu.

Benim soylediklerimi yanlis anladiginizi dusunuyorum, yanlis ifade etmiste olabilirim. Ben "fly by wire" kullanilmasin kotu bir sey, autopilota gerek yok filan demiyorum. Kaldi ki tartismalar olsa dahi kimsenin old-school VFR yontemine gecmeyi isteyecegini de sanmam.

Bana gore benim anlatmak istedigimi anlatan en guzel dokuman, her ne kadar dramatize, tarafli bile olabilecek bir belgesel dizisinin Why Planes Crash S02E07 - "Who’s Flying" bolumu. Otomasyon sistemlerindeki sorunlardan dolayi dusmus ucaklarin kazalarini inceleyen bir bolum. (Air France Flight 447, China Airlines Flight 006, Turkish Airlines Flight 1951)

[cem_fb]

Memleket havacılık uzmanı dolu

[gurcanozturk]

15 milyon dolar mi ? Hocam yanlisin olmasin, tanesi 120milyon dolar o ucaklarin.

---------- Mesajlar birleştirildi - 11:07 ---------- bir önceki mesaj zamanı 10:56 ----------

Bu arada SavageGarden'in dedikleri dogru, Boeing 737MAX serisinde daha buyuk ve agir yeni motorlarini ucaklara yerlestirince, yuksek hizlarda burun kaldirmasini onlemek icin MCAS denen bir zimbirti koymus. Bu zimbirti ucagin burun acisinin (angle-of-attack) cok yukselmesiyle olusacak stall durumunu kurtarmak icin konuldugu yaziliyor ama pilot egitimlerinde bunun cokta detayli anlatilmadigi belirtiliyor.

Asil sorunun ise MCAS'in sadece trim motorlarini kontrol etmesi (yani sadece flap acisini degistiriyormus), ana motorlara verilen gucu kontrol etmemesi oldugundan supheleniyorlar. Normalde burun acisi yukseldiginde, ucak stall egilimindeyken yapilmasi gereken hizi arttirip burnu asagiya vermek. Tabii bunun icin autopilot devreden cikarilmali vs. MCAS bunlari yapmiyorsa vay pilotun haline.

Kisaca, adamlar guzel bir sey yapalim derken isler boka sarabiliyor. Havacilikta cok sayida bu sekilde tartismalar mevcut. En onemli tartisma "Ucagi kim ucurmali? Insan mi bilgisayar mi?"

Havacilikla amator olarak ilgiliyim, okuduklarim, anladiklarim bunlar. Otorite olacak degilim, yanlisim varsa affola.

Etiyopya Ulastirma Bakanligi'na bagli Ucak Kazalari Arastirma Burosu on arastirma raporunu yayinlamis[1].

Ingilizcemin yettigi kadariyla, FDR verilerine gore su sekilde bir olay yasanmis.

"
Kalkıştan kısa bir süre sonra, sag AOA sensor acisi 15.3 derece iken sol AOA sensor acisi 74.5 dereceye ulaşmış.
Daha sonra pilota fiziksel olarak stall uyarisi saglayan "stick shaker" aktif olmus ve ucus boyunca devam etmis.

Otopilot kapatildan sonra, ucus data kayit sistemine gore AND (Automatic Nose Down) calismis ve 4 kez pilotun
herhangi bir mudahalesi olmadan duzeltmeler yapmaya calismis.

Sonuç olarak, (muhtemelen AND islemi sonucu) yatay stabilizator 3 kez hareket etmis.

FDR verilerine gore mürettebat AND'nin otomatik islemlerine karsi durumu duzeltmek icin elle trim acisini duzeltmeye
calismis.

Ekip ayrica stabilizatorun checklistine gore islemler yapmaya calismis ve trim islemini iptal etmek icin trim sigortasini
kapatmis. Boylece elle trim duzeltmenin ise yaramadigini anlamislar.
"


[1] https://www.flightradar24.com/blog/wp-content/uploads/2019/04/Preliminary-Report-ET302.pdf

[hasmet]

Boeing'in hatasını kabul ettiğine dair bir açıklama yaptığını okudum geçen hafta sanki...

[gurcanozturk]

Boeing'in hatasını kabul ettiğine dair bir açıklama yaptığını okudum geçen hafta sanki...

Boeing CEO'nun aciklamasi.

https://twitter.com/BoeingCEO/status...80952575549441

[okaplan]

Youtube da captain joe var, o yakinlarda attigi bir videoda concorde larin kisa bi sure icinde tekrar havacilik sektorune dahil olacagindan bahsediyordu